ΠΛΑΚΑ - ΟΙΚΙΕΣ

ΟΙΚΙΕΣ

ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ ΧΩΜΑΤΙΑΝΟΥ ΛΟΓΟΘΕΤΗ

Με καμάρα της πύλης του αρχοντικού, μια βρύση, ένα λίθινο εξωτερικό κλιμακοστάσιο, που οδηγούσε στο ανώγειο του σπιτιού και μια αυλή, περιτριγυρισμένη από μεταγενέστερα κτίσματα, είναι ότι απέμεινε σήμερα από αυτό το αθηναϊκό αρχοντικό της Τουρκοκρατίας . Μέσα στη αυλή της παλιάς οικίας του Λογοθέτη βρίσκεται και το εκκλησάκι του Αγίου Ελισαίου, που ανήκε στην οικογένεια.

ΟΙΚΙΑ ΚΟΥΤΖΑΛΕΞΗ

Το τριώροφο νεοκλασικό κτίριο που υψώνεται στην γωνία των οδών Διογένους και Μνησικλέους, διαθέτει ένα αρχικό πυρήνα των οθωμανικών χρόνων. Το 1833 υπήρχε ήδη το σημερινό ημιυπόγειο, ένα λιτό κτίσμα, με απλές γραμμές και αρκετά παραδοσιακά  μορφολογικά στοιχεία, το οποίο φαίνεται ότι ήταν τότε ισόγειο. Το κτίσμα αυτό αγόρασαν το 1836 οι αδελφοί Αλέξιος και Ιωάννης Κουτζαλέξης, οι οποίοι στο επόμενο διάστημα, έως το 1868, προσέθεσαν τους επιπλέον ορόφους, προσδίδοντας στο όλο κτίσμα το νεοκλασικό ύφος που διατηρεί μέχρι σήμερα. Το 1898  οικοδομήθηκε τριώροφη προσθήκη στο νοτιοανατολικό τμήμα του κυρίως κτιρίου, καθώς και ορισμένα μικρά ισόγεια δωμάτια στη δυτική αυλή (τα τελευταία κατεδαφίστηκαν τη δεκαετία του 1980). Το κτίριο στέγασε αρχικά τη Γραμματεία (Υπουργείο) των Ναυτικών (1837) και έκτοτε άλλαξε διάφορους  ιδιοκτήτες, χρησιμοποιούμενο κυρίως  ως κατοικία, με εξαίρεση τις δεκαετίες 1960 και 1970, όταν το ημιυπόγειο φιλοξένησε τη μπουάτ ΄΄Κατακόμβες΄΄ και στο ανώγειο εγκαταστάθηκε το κέντρο ΄΄Ταβάνια΄΄ (τίτλος εμπνευσμένος από τις αξιόλογες ταβανογραφίες που το κοσμούν). Το ημιυπόγειο χρησιμοποιήθηκε επίσης και για ένα διάστημα ως αποθήκη υφασμάτων (όταν ανήκε στην οικογένεια Τσαντίλη, 1924).

 ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ ΜΠΕΝΙΖΕΛΩΝ

Αρχοντικό της Τουρκοκρατίας που ανήκε στην Αθηναϊκή οικογένεια των Μπενιζέλων, από την οποία καταγόταν και η Αγία Φιλοθέη. Στο κατώι υπάρχει μια στοά με κομψούς κυλινδρικούς κιονίσκους που στηρίζουν απλές καμάρες, ενώ μια πέτρινη κλίμακα οδηγεί από την αυλή στο ανώι. Εκεί υπάρχει ένα εξωτερικό χαγιάτι με απλά υποστηλώματα, τα μεγάλα ανοίγματα του οποίου, αρχικά ανοικτά, καλύφθηκαν μεταγενέστερα με συρόμενα τζαμιλίκια. Το σπίτι απομονώνεται από τον έξω κόσμο με υψηλό μαντρότοιχο. Ένα από τα ελάχιστα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της περιόδου της Τουρκοκρατίας, σκεπασμένο με μια πρόχειρη τσίγκινη στέγη, το οποίο ερειπώνεται καθημερινά, εγκαταλελειμένο εδώ και δεκαετίες. 

Οικία Χατζημιχάλη

 

Τριώροφη διπλοκατοικία οικοδομημένη στη δεκαετία του 1920. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία της πρωτοπόρας Ελληνίδας λαογράφου Αγγελικής Χατζημιχάλη. Σήμερα στεγάζει το Κέντρο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης του Δήμου Αθηναίων.

Οικία Richard George

 

Η Οικία Τσωρτς, κτίσμα της οθωμανικής εποχής του ΙΗ' αιώνα, ανήκε στο στρατηγό και ένθερμο φιλέλληνα από την Ιρλανδία σερ Ρίτσαρντ Τσωρτς. Το ιδιότυπο αυτό σπίτι της Αθήνας, που σώζεται από την εποχή της Τουρκοκρατίας στην Πλάκα, οδός Σχολείου 5, ήταν αρχικά ιδιοκτησία του Άγγλου ιστορικού της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, Τζορτζ Φίνλεϊ (George Finlay), όπου κατόπιν εγκαταστάθηκε και έζησε μέχρι τα βαθιά γεράματά του ο Ρίτσαρντ Τσωρτς.

Συγκεκριμένα ο Richard George ήταν συνταγματάρχης του νεοϊδρυθέντος Ελληνικού Κράτους. Ο George Finlay ήταν νομικός από τη Σκωτία και ήρθε στην Ελλάδα για να πολεμήσει στον Αγώνα. Μετά καλλιεργώντας τα κλήματά του έγραφε την ιστορία του Αγώνα της Πατρίδος μας.

Οικία Κλεάνθη – Σάουμπερτ (Παλαιό Πανεπιστήμιο)

 

Ο αρχικός πυρήνας του κτιρίου της οδού Θόλου 5, στην Πλάκα, χρονολογείται από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, τουλάχιστον από τον 17ο αιώνα. Το κτίριο αγόρασαν από την Οθωμανίδα ιδιοκτήτριά του  οι φίλοι και συνεργάτες αρχιτέκτονες Σταμάτιος Κλεάνθης (1802-1862) και Eduard Schaubert, όταν εγκαταστάθηκαν στην απελευθερωμένη Αθήνα, το 1831, οπότε και προχώρησαν σε αναστήλωση και εκτεταμένες επισκευές του, ή στην οικοδόμηση νέου κτίσματος πάνω στα "υπολείμματα" του παλαιότερου, ενσωματώνοντάς το μεν στο δε. Σε κάθε περίπτωση, ο κλειστός εξώστης του ορόφου στη βόρεια πλευρά, το χαγιάτι που βλέπει στην αυλή προς νότο, οι θόλοι, τα πηγάδια κ.τ.λ., προσδίδουν μια γραφικότητα και αντικατοπτρίζουν στοιχεία της παραδοσιακής αθηναϊκής αρχιτεκτονικής. Το κτίριο νοικιάστηκε το 1834 στη Γραμματεία [:Υπουργείο] Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, αρχικά προκειμένου να στεγαστεί το πρώτο Γυμνάσιο της Αθήνας και, στη συνέχεια, για να φιλοξενηθεί το νεοϊδρυθέν Πανεπιστήμιο. Προκειμένου να εκπληρωθούν οι ανάγκες της πανεπιστημιακής διδασκαλίας, ο Κλεάνθης προσέθεσε τότε (το 1837) τρεις αίθουσες διδασκαλίας, ενώ κατασκευάστηκε και ένα αμφιθέατρο ανατομίας, από τον Δανό αρχιτέκτονα Hans Christian Hansen (1803-1883). Μετά την εγκατάσταση του Πανεπιστημίου στην οριστική του έδρα, το 1841, η οικία Κλεάνθη (ο Schaubert είχε αποχωρήσει) παρέμεινε νοικιασμένη από τη Γραμματεία Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, στεγάζοντας το Διδασκαλείο και το Πειραματικό Αλληλοδιδακτικό Σχολείο μέχρι το 1850. Στη συνέχεια νοικιάστηκε από το Υπουργείο Στρατιωτικών και χρησιμοποιήθηκε ως στρατώνας. Το 1858 πωλήθηκε και ο νέος του ιδιοκτήτης το κληροδότησε στο Μετόχι του Παναγίου Τάφου, ενώ το 1907 αγοράστηκε σε πλειστηριασμό από τον Δημήτριο Χαιρέτη. Το 1868 είχαν φιλοξενηθεί στο κτίριο πρόσφυγες της Κρητικής επανάστασης (βρίσκονταν ακόμη εκεί το 1887) και το 1922-1923 πρόσφυγες από τη Μικρασία, ενώ μεταπολεμικά στεγάστηκε στο ισόγειο ταβέρνα με την επωνυμία "Παληό Πανεπιστήμιο". Απαλλοτριώθηκε το 1962 από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και το 1963 κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο, ενώ τρία χρόνια αργότερα (το 1967) παραχωρήθηκε στο Πανεπιστήμιο (σε ανταλλαγή με την οικία Λασσάνη). Μεταξύ των ετών 1975-1985 πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες εργασίες συντήρησης και έκτοτε στεγάζει το Μουσείο της Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

  

20 Δημοτικό Σχολείο Αθηνών

Το κτίριο της "Δημοτικής Σχολής" στην Πλάκα, οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1875-1876, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Παναγιώτη Κάλκου (1810-1878). Το μνημειακό πρόπυλο με τους δωρικούς κίονες και το κλασικό αέτωμα, συνιστά μια αξιοσημείωτη αντίθεση με τη μικρή σχετικά κλίμακα του οικοδομήματος, στο οποίο στεγάζεται σήμερα το 74ο Δημοτικό Σχολείο.

Οικία Νικολάου Δραγούμη

 

Η οικία της παρόδου στην οδό Κλάδου 8, στην περιοχή της Πλάκας, οικοδομήθηκε το έτος 1835, για λογαριασμό του Νικολάου Μ. Δραγούμη (1809-1879), ο οποίος έλαβε μέρος στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 και επί της βασιλείας του Όθωνα ανέλαβε διάφορα διοικητικά αξιώματα (υπουργός Εξωτερικών το 1862), ενώ παράλληλα εξέδιδε το περιοδικό "Πανδώρα" και συνέγραψε σημαντικές "Ιστορικές Αναμνήσεις". Πρόκειται για ένα απλό κτίριο χωρίς ιδιαίτερο διάκοσμο, εκτός από δύο μικρά αετώματα στις όψεις του, δείγμα πρώιμης νεοκλασικής αρχιτεκτονικής των χρόνων αμέσως μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας. Στο μπαλκόνι (που δεν σώζεται) σημειωνόταν το έτος ανέγερσης (1835), ενώ στη μαρμάρινη κρήνη της αυλής αναφέρεται το έτος κατασκευής της (1837). Ένα από τα ελάχιστα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της πρώτης δεκαετίας του ελεύθερου Ελληνικού κράτους, ερειπώνεται καθημερινά εγκαταλελειμένο εδώ και δεκαετίες.

Ηλιάνα Γιαννάκη, Σωτήρης Πέτρου
Οι Πλακατζήδες Του Μοναστηρακίου